Staw kolanowy to drugi najbardziej po stawie skokowym obciążony mechanizm amortyzujący ciężar i wstrząsy, na które każdy narażony jest podczas codziennego funkcjonowania. Bierze on udział w czynnościach takich jak skakanie, podnoszenie ciężarów na siłowni, czy też przy najprostszym chodzeniu. Pozwala nam na kucanie, skakanie oraz siadanie dzięki zachodzącym w nim ruchach zgięcia i prostowania oraz rotacyjnych przy jednoczesnym zgięciu kolana. Jest on największym stawem człowieka, a jednocześnie najbardziej podatnym na uszkodzenia i urazy.
Kolano łączy kość udową, kość piszczelową oraz rzepkę. Staw ten wzmocniony jest licznymi i silnymi więzadłami, które zachowują się niemalże jak liny trzymając kości i stabilizując staw podczas wszelakich ruchów. Dwa wypukłe kłykcie kości udowej stanowią główkę stawową, natomiast wklęsłe powierzchnie kłykci kości piszczelowej wraz z powierzchnią stawową rzepki tworzą panewkę stawu kolanowego. Wewnątrz kolana znajdują się łąkotki, które dopasowują do siebie powierzchnie stawowe kości udowej i piszczelowej oraz absorbują nadmierne wstrząsy, przez co narażone są na liczne mikrourazy i uszkodzenia. Wyróżnia się 2 łąkotki: boczną i przyśrodkową. Obie są ruchome i przesuwają się na panewkach kości piszczelowej podczas ruchu w stawie kolanowym. W rezultacie, gdy zachodzi zgięcie, łąkotki przesuwają się w tył. Natomiast podczas wyprostu przesuwają się w przód. Zakres ich ruchomości wynosi około 1 cm. W kolanie znajduje się wiele więzadeł, które dla ułatwienia można podzielić na poboczne, krzyżowe i pozostałe. Więzadła poboczne wzmacniają ściany boczne torebki stawowej. Ustalają staw w pozycji wyprostowanej, przy zgięciu rozluźniają się umożliwiając ruchy rotacyjne. Wyróżnia się następujące więzadła poboczne w stawie kolanowym: poboczne strzałkowe i poboczne piszczelowe. Więzadła krzyżowe kolana łączą kość udową z kością piszczelową, kierują powierzchniami stawowymi podczas ruchu stawu. Są połączone z tylną ścianą torebki stawowej oraz ze sobą za pomocą luźnej tkanki łącznej i tłuszczowej. Ponadto odgrywają kluczową rolę w zabezpieczeniu stawu, zwłaszcza podczas jego zgięcia. Należą do nich więzadła: krzyżowe przednie i krzyżowe tylne. Jak widać, elementów stawu kolanowego jest wiele, ma on skomplikowaną budowę, przez co narażony jest na różne kontuzje i uszkodzenia.
Ból kolana może mieć różne podłoże, ale należy pamiętać, że w przypadku jego wystąpienia należy skonsultować go z lekarzem specjalistą bądź fizjoterapeutom. Do częstych urazów stawu kolanowego można zaliczyć kolano kinomana, kolano skoczka, uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego, wszelkie urazy łąkotek i skręcenia czy zwichnięcia. Dolegliwości, które nas niepokoją i występują przy różnorakich ruchach kolana nie należy lekceważyć, gdyż uszkodzony i przeciążony staw może jeszcze bardziej pogorszyć swój stan. Fizjoterapeuci pomogą między innymi w przypadkach takich jak:
Według statystyk więzadło krzyżowe przednie (ACL) jest najczęściej kontuzjowaną strukturą stawu kolanowego i występuje najczęściej u osób uprawiających sporty wymagające wykonywanie nagłych obrotów czy zmian kierunku ruchu takich jak: piłka nożna, football amerykański, narciarstwo czy piłka ręczna. Aby móc zdiagnozować uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego fizjoterapeuta może wykonać odpowiednie testy funkcjonalne. Należą do nich: Pacjent leży na plecach, badana kończyna dolna zgięta w stawie kolanowym do 90 stopni, stopa leży płasko na kozetce. Fizjoterapeuta chwyta obiema dłońmi nasadę piszczeli tuż pod stawem kolanowym, a następnie pociąga goleń do przodu. Test jest pozytywny wtedy, kiedy goleń przesunie się o co najmniej 5 mm. Należy pamiętać, że test czasami wychodzi dodatni również przy uszkodzeniu więzadła krzyżowego tylnego. Pacjent leży na plecach, kończyna dolna badana zgięta w stawie kolanowym do 15-30 stopni. Noga zrotowana na zewnątrz. Fizjoterapeuta stabilizuje udo, a drugą ręką przytrzymuje podudzie w okolicy szpary stawu kolanowego. Następnie pociąga goleń do przodu. Wynik pozytywny jest taki sam jak w przypadku poprzedniego testu. Rehabilitacja uzależniona jest między innymi od stopnia uszkodzenia więzadła. Wyróżnia się 3 stopnie: I – stopień lekki: kontuzjowani poddawani są zwykle leczeniu zachowawczemu, bez konieczności wykonania operacji. Głównym celem leczenia jest wzmocnienie mięśni, które po uszkodzeniu ACL przejmują funkcję głównego stabilizatora. II – stopień umiarkowany: znaczna ilość uszkodzonych włókien. III – stopień ciężki: przerwanie włókien lub oderwanie więzadła od przyczepów kostnych. Po uszkodzeniu w stopniu II i III konieczna jest operacyjna rekonstrukcja tego więzadła a rehabilitacja obejmuje część przedoperacyjną i pooperacyjną. Wskazaniem do leczenia zachowawczego urazów III stopnia ACL są: W przypadku przewlekłego uszkodzenia ACL należy ocenić, w jaki sposób uszkodzenie to wpływa na funkcjonalność stawu i ewentualne uszkodzenie łąkotek (najczęściej dochodzi do uszkodzenia łąkotki bocznej) wynikające np. z wysokiego poziomu aktywności ruchowej pacjenta.
Rehabilitacja pooperacyjna jest bardzo długim i złożonym procesem, ale niezbędnym do powrotu do pełnej sprawności. Celem jest między innymi uzyskanie pełnego zakresu wyprostu i zgięcia oraz odbudowanie masy mięśniowej uda i podudzia. Na początku okolicę stawu kolanowego kończyny operowanej należy schładzać w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych i obrzęku pooperacyjnego. Dodatkowo można zastosować drenaż limfatyczny czy też kinesiotaping. W 2-3 dniu po operacji rozpoczyna się ćwiczenia bierne wyprostu stawu kolanowego oraz ćwiczenia izometryczne mięśni uda i podudzia. Po upływie około tygodnia pacjent powinien być w stanie wykonać wyprost w pełnym zakresie oraz zgięcie do około 60 stopni. Wraz ze stopniowym powrotem sprawności stawu kolanowego (około 2 tygodni po operacji), należy pogłębiać zgięcie do 120 stopni. Pomocny jest tutaj sprzęt ortopedyczny dobierany indywidualnie do pacjenta. Pełen powrót do zdrowia następuje po około 6-9 miesiącach od rekonstrukcji i zależy od jakości przeprowadzonej fizjoterapii oraz procesów regeneracyjnych organizmu. Te wszystkie aspekty – począwszy od pierwszej wizyty idąc przez postępowanie operacyjne i rehabilitację – połączone w jedną całość oraz doprawione odpowiednimi metodami terapeutycznymi i ćwiczeniami spowodują, że powrót do sprawności będzie zdecydowanie łatwiejszy i sprawniejszy dla pacjenta. Oczywiście należy pamiętać, że każdy pacjent powinien być traktowany indywidualnie, ponieważ kontuzja kontuzji nie jest równa. Nie należy również porównywać przypadków do siebie, gdyż procesy i zasoby regeneracyjne każdego człowieka są różne i każdy dochodzi do pełnej sprawności we własnym czasie. Rehabilitacja jakiegokolwiek stawu opiera się przede wszystkim na diagnozie, ponieważ terapie dopasowujemy indywidualnie do pacjenta oraz jego dolegliwości. Fizjoterapeuta przede wszystkim zapyta Was o problem, z którym przychodzicie – dlatego zapamiętajcie moment, w którym ból się zaczął oraz jak doszło do jego powstania. Na wizycie dokładnie opiszcie sytuację w jakiej doszło do kontuzji oraz rodzaj bólu jaki czuliście, aby fizjoterapeuta był w stanie dobrać najlepszy do waszej sytuacji proces rehabilitacji oraz metody jakimi będzie pracował.
Podczas zerwania w stopniu I oraz częściowo stopnia II (oraz wyjątków w stopniu III wymienionych wyżej) wymagane jest jedynie leczenie zachowawcze kolana. Polega ono głównie na rozpoczęciu odpowiedniej rehabilitacji, która jest nakierowana na źródło problemu. Zmniejszymy w ten sposób dolegliwości bólowe oraz powikłania, jakie niósł ze sobą uraz. Dodatkowo nie obciążamy stawu ingerencją w tkanki, co zawsze będzie czynnikiem do szybszej regeneracji i powrotu do zdrowia. Czas trwania rehabilitacji jest uzależniony od wielu czynników, m.in.: Działania fizjoterapeuty podczas terapii ze stawem kolanowym będą kierować się do uzyskania prawidłowego wyprostu oraz zgięcia kolana, reedukacji chodu oraz uzyskania prawidłowej stabilności, tak aby codzienne funkcjonowanie pacjenta było dla niego bezbolesne i komfortowe.
Budowa kolana
Urazy kolana
Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego
Rehabilitacja po operacji
Leczenie zachowawcze kolana
