Ból głowy stanowi jeden z najczęściej występujących typów bólu na całym świecie i bez wątpienia jest problemem globalnym. Jest to jeden z najczęstszych objawów, z którymi pacjenci zgłaszają się na konsultacje neurologiczne.

Ból głowy dotyka osób w każdym wieku. Może mieć on przeróżne podłoże, rzadko jednak bywa sygnałem informującym o stanie nagłego zagrożenia życia. Zdarza się jednak, że przyczyny, które go wywołują, mogą zagrażać życiu i zdrowiu pacjenta, dlatego zawsze warto skonsultować się ze specjalistą i nigdy nie należy go bagatelizować. Przede wszystkim, za alarmujący objaw powinniśmy uważać bóle głowy, które pojawiają się nieoczekiwanie i mają bardzo duże nasilenie. Taki ból głowy wymaga najczęściej pilnej konsultacji lekarskiej. Praktyka kliniczna oraz badania naukowe są niezbędne w klasyfikowaniu i rozpoznawaniu różnorakich bólów głowy (zarówno pierwotnych bólów głowy, które charakteryzują się samoistnym powstawaniem, jak i wtórnych bólów głowy, zwanych również objawowymi).

Przyczyn bólów głowy jest wiele, a co za tym idzie, ich rodzajów również. Ból głowy może mieć wiele postaci, które mogą występować pojedynczo, ale zdarza się również, że obie postacie bólu głowy współwystępują u jednego pacjenta. Do kategorii często spotykanego i doświadczanego bólu głowy możemy zaliczyć takie typy samoistnego bólu głowy jak:

• napięciowy ból głowy,
• migrenowy ból głowy (np. pod postacią napadów migreny),
• klasterowy ból głowy,
• przewlekła napadowa hemikrania (zaliczana do trójdzielno — autonomicznych bólów głowy),
• śródsenny ból głowy,

a także pozostałe typy bólów głowy związane z innymi dysfunkcjami:

• zatokowy ból głowy,
• polekowy ból głowy,
• kaszlowy ból głowy,
• koitalny ból głowy,
• objawy zwane orgazmicznymi bólami głowy,
• naczyniowy ból głowy i wiele innych.

Ból głowy napięciowy uznawany jest za najczęściej występujący ból głowy spośród wszystkich tych, które pojawiają się samoistnie. Można podzielić go na dwie postacie: epizodyczną i przewlekłą, z czego ta pierwsza charakteryzuje się występowaniem <15 epizodów bólu głowy w trakcie całego miesiąca, a druga każdą ilością powyżej tej liczby. Aktualnie natomiast najczęściej stosowana jest klasyfikacja na trzy podtypy tego bólu. Napięciowe bóle głowy dzielą się na:

• rzadki ból epizodyczny (epizod <1 raz w miesiącu),
• częsty ból epizodyczny (częstość występowania epizodów od 1 do 14 w miesiącu),
• ból przewlekły (>14 epizodów w miesiącu).

Napięciowy ból głowy od migrenowego, z którym często bywa porównywany, różni się przede wszystkim umiejscowieniem bólu głowy, ale także charakter bólu głowy, zarówno jednego jak i drugiego, jest zupełnie inny. Charakterystycznymi objawami napięciowego bólu głowy są:

• jego obustronne umiejscowienie,
• nie jest on, tak jak w przypadku migrenowego bólu głowy, pulsujący, bywa za to opisywany jako rozpierający/uciskający,
• nasilenie bólu głowy występuje w postaci łagodnej i umiarkowanej,
• aktywność fizyczna nie nasila dolegliwości bólowych.

W celu zdiagnozowania bólu napięciowego stosuje się specjalne kryteria jego rozpoznania. Leczenie napięciowego bólu głowy najczęściej opiera się na doraźnym leczeniu przeciwbólowym. Główne przyczyny napięciowych bólów głowy to stres, niewystarczająca ilość snu, czy częste przyjmowanie pozycji siedzącej.

Klasterowy ból głowy (zwany również kumulowanym) zaliczany jest do trójdzielnych bólów głowy, co oznacza, że spowodowany jest stanem pobudzenia nerwu trójdzielnego, a także układu przywspółczulnego.

Do cech charakterystycznych, ułatwiających jego rozpoznanie zaliczamy:

• bardzo silny ból głowy, opisywany jako ostry, przeszywający, świdrujący,

• epizody polegające na krótkich i przerywanych napadach bólu głowy,
• ból głowy odczuwany jest tylko po jednej stronie głowy (jednostronny ból głowy)
• mogą mu towarzyszyć zaburzenia wegetatywne, pojawiające się po stronie bólowej.

Wśród klasterowych bólów głowy można wyróżnić dwa główne podtypy: napady klasterowego epizodycznego bólu głowy i przewlekły ból głowy klasterowy. Pierwszy z nich charakteryzuje się występowaniem klastrów (częste bóle głowy trwające nawet do kilku tygodni) przedzielonych okresami, w których ból nie występuje (najczęściej trwającymi miesiąc, ale zdarza się, że także dłużej). Kolejny podtyp bólu głowy polega na występowaniu objawów nawracających bólów głowy przez ponad rok bez remisji lub przedzielonych jej okresami trwającymi mniej niż miesiąc.

Zdarza się, że bóle głowy wskazują na to, że w naszym organizmie zachodzi proces chorobotwórczy, jednak nie jest to reguła. Ból głowy spowodowany być może różnymi czynnikami, a przy rozpoznaniu przyczyny bólu głowy często brane pod uwagę są takie informacje jak:

• specyficzne czynniki, które powodują bóle głowy,
• w jakich porach występują bóle głowy/kiedy się zaostrzają,
• częstotliwość bólów głowy,
• jak długo trwa ból głowy,
• A także rodzaj bólu głowy.

Często mówi się o związku bólu głowy (jego rodzaju) z konkretnymi przyczynami, dlatego właśnie ten ostatni punkt bywa najważniejszą wskazówką, ułatwiającą ustalenie przyczyny bólu głowy. Różne zespoły bólu głowy zwykle charakteryzują się specyficznymi rodzajami bólu i przypisywane bywają konkretnym chorobom, wśród których wyróżnić możemy:

• piorunujący ból głowy — to ciężki ból głowy, wśród przyczyn powodujących jego występowanie znajdują się: udar (niedokrwienny i krwotoczny), infekcje OUN, krwawienie podpajęczynówkowe i wiele innych,
• pulsujący ból głowy — ten typ bólu głowy występuje najczęściej przy schorzeniach takich jak migrenowy ból głowy, ale także w sytuacjach takich jak zapalenie tętnicy skroniowej, a nawet zapalenie ucha,
• tępy ból głowy, ściskający i rozpierający — tak objawiać mogą się pourazowe bóle głowy,
• kaszlowy ból głowy — to ból głowy pojawiający się podczas zapalenia zatok (zwany zatokowym bólem głowy), ale może również wystąpić przy guzach mózgu, czy tętniakach,
• koitalny ból głowy — związane są z aktywnością seksualną (orgazmiczne bóle głowy), w przypadku bólu głowy tego typu czynnikami sprzyjającymi jego występowaniu mogą być: nadciśnienie, miażdżyca, czy stres,
• ból głowy poprzedzony wysiłkiem (ból głowy nasilający się po wysiłku) — to najczęściej bóle głowy pochodzenia naczyniowego, związane z zaburzeniami naczyń krwionośnych,
• ból głowy poprzedzony charakterystycznymi objawami neurologicznymi — współwystępujący z tzw. aurą, najczęściej powoduje ból migrenowy,
• narastający ból głowy — za przyczynę tego bólu głowy uważa się najczęściej migrenę.

To tylko wybrane rodzaje bólów i parę przyczyn, które mogą im towarzyszyć, ale jest ich oczywiście znacznie więcej. Warto również pamiętać, że niektóre bóle głowy mają nieswoiste objawy i brakuje im charakterystycznych cech, które świadczą o wystąpieniu danej jednostki chorobowej, dlatego tak ważne jest skonsultowanie bólu głowy ze specjalistą, który przeprowadzi dokładny wywiad, a także zleci potrzebne badania w celu postawienia trafnej diagnozy i wdrożenia odpowiedniego leczenia.

Wiele osób zastanawia się, jakie mogą być objawy bólu głowy. Odpowiedź brzmi, ile różnych rodzajów bólów, tyle różnych objawów towarzyszących bólowi głowy. Biorąc pod uwagę, chociażby fakt, jak wiele przyczyn może powodować ból głowy, paleta objawów mu towarzyszących jest naprawdę pokaźna. Odczucia bólowe są przede wszystkim indywidualne dla każdej jednostki i także w przypadku bólów głowy doznania mogą znacznie różnić się w zależności od tego, u kogo wystąpiły.

Wyróżniamy objawy poprzedzające wystąpienie bólu, występujące podczas epizodu, jak i te, które pojawiają się dopiero po jego zakończeniu. Pośród objawów, z którymi występują bóle głowy, możemy znaleźć przeróżne symptomy takie jak np. ból mięśni, zaburzenia wzrokowe, wymioty, nadwrażliwość na światło, zapachy, czy hałas, ból szyi, ból tyłu głowy, utrata przytomności, nadmierna potliwość, zaburzenia czucia, mówienia, mrowienie i wiele innych. Ukazanie się niektórych z nich często bywa bardzo pomocne w różnicowaniu poważnych bólów głowy, od tych niezagrażających życiu i zdrowiu.

Liczba pacjentów zgłaszających się na leczenie z powodu bólu głowy jest spora. Przyczyny jego pojawienia się i możliwe opcje leczenia, to najprawdopodobniej najczęściej poruszane tematy dotyczące bólu głowy w gabinetach lekarskich. Przeciwdziałanie atakom bólu głowy dobierane jest indywidualnie do stanu pacjenta i jego dolegliwości, dlatego podczas wywiadu możemy usłyszeć pytania o kwestie takie jak:

• czynniki, które nasilają ból głowy,
• czy ból głowy jest na tyle silny, że wymaga stosowania środków przeciwbólowych,
• w jakich porach odczuwamy ból głowy,
• czy bólowi głowy towarzyszą inne specyficzne objawy,
• kiedy po raz pierwszy wystąpił ból głowy tego typu,
• czy ból głowy obejmuje całą głowę, a może tylko jej część,
• jaki ból głowy ma charakter,
• czy zostało już wdrożone jakieś leczenie,
• i wiele innych pytań.

Ból głowy leczy się indywidualnie. Do głównych środków stosowanych w leczeniu bólów głowy należą: środki przeciwbólowe, fizjoterapia, eliminacja czynnika wyzwalającego ciągłe bóle głowy, leczenie profilaktyczne, a także stosowane przez niektórych niekonwencjonalne metody leczenia.

Kiedy zmagamy się z takim problemem, jak bóle głowy warto również (jako ułatwienie diagnostyki, czy dobrania odpowiedniego leczenia) rozważyć prowadzenie dzienniczka bólu głowy i zapisywać w nim wszystkie niezbędne informacje, które towarzyszą tej dysfunkcji. Posiadając takie narzędzie, nawet samodzielnie drogą eliminacji możemy dotrzeć do przyczyny bólu głowy, a następnie ją zlikwidować.

Zwykłe bóle głowy, występujące bardzo rzadko i w małym natężeniu, nie są powodem do niepokoju, jednak wiele osób zmaga się z ciągłymi bólami głowy. U niektórych osób bóle głowy potrafią występować nawet codziennie. Taki uporczywy ból głowy to bez wątpienia niepokojący objaw. W przypadku tak częstego występowania bólu głowy konieczne jest udanie się na konsultację ze specjalistą, nie czekanie, aż bóle głowy ustąpią samoistnie.

Jakie jednostki chorobowe mogą być z tym związane? Najczęściej osoby cierpiące na migrenę mają bóle głowy, które mogą występować nawet codziennie. Ból głowy wywoływany toczącym się w organizmie stanem zapalnym również może powodować codzienny ból głowy.

Na tego typu bóle głowy warto zastosować leczenie indywidualnie, dobrane przez specjalistę. W zmaganiu się z codziennymi bólami głowy pomocne może być również prowadzenie dzienniczka bólu głowy, co bez wątpienia może pomóc w diagnostyce i późniejszym leczeniu.

Ból głowy leczyć można u różnych specjalistów (w zależności od przyczyny, która go wywołuje) takich jak np. lekarz rodzinny, neurolog, laryngolog, czy fizjoterapeuta. Zazwyczaj po wdrożeniu odpowiedniego leczenia, kiedy codzienne bóle głowy ustąpią, zmniejsza się także ryzyko bólu głowy i jego ponownego wystąpienia.