Do często wymienianych chorób reumatycznych należą reumatoidalne zapalenie stawów, ZZSK oraz łuszczycowe zapalenie stawów. Reumatoidalne zapalenie stawów to choroba przewlekła i autoimmunologiczna (zaliczana do przewlekłych chorób zapalnych), która powoduje proces zapalny doprowadzający do destrukcji stawów, a przede wszystkim chrząstki stawowej i ich nasad kostnych.

Oprócz powyższych, objawy zapalenia stawów mogą przyjmować również formę zmian pozastawowych, a nawet doprowadzić do dalszych powikłań układowych. Na zapalenie stawów choruje w przybliżeniu jedna na sto dorosłych osób. Skutkiem postępu rozwoju choroby może być nawet niepełnosprawność i przedwczesna śmierć, dlatego tak ważne są: postawienie trafnego rozpoznania rozwoju reumatoidalnego zapalenia stawów i wdrożenie leczenia, które przeprowadzone poprawnie może i nie jest w stanie wyleczyć pacjenta, ale na pewno umożliwia uzyskanie remisji choroby. A co za tym idzie, uniknięcia przez chorego pojawienia się wielu wyczerpujących objawów choroby, które bez wątpienia znacznie obniżyłyby jakość jego życia. Niestety w etiopatogenezie reumatoidalnego zapalenia wciąż pozostało wiele znaków zapytania.

Co ciekawe, do dzisiejszego dnia przyczyny reumatoidalnego zapalenia stawów nie są do końca poznane. Za prawdopodobne czynniki, wywołujące przewlekłe zapalenie stawów, uważa się:

• różnego rodzaju zakażenia (od wirusowych, przez mykoplazmatyczne, aż po bakteryjne),
• czynniki genetyczne,
• nieprawidłowości immunologiczne.

Za główną przyczynę objawów reumatoidalnego zapalenia stawów uważa się toczące się w organizmie procesy zapalne, w wyniku których błona maziowa stawów pogrubia się, co prowadzi do utrudnionego ruchu w stawach. Konsekwencją ograniczonej ruchomości może być nawet postępujący zanik mięśni w zasięgu chorego stawu.

Skąd możemy wiedzieć, że mamy do czynienia z chorobą reumatyczną, jeżeli przebieg tej choroby stawów może być inny u różnych pacjentów, chociażby w zależności od przyczyny wystąpienia choroby, czy indywidualnych predyspozycji chorego? Najczęstszy i główny objaw RZS przejawia się symetrycznym zapaleniem stawów rąk, jak i stóp. Zdarzają się także sytuacje, w których stan zapalny stawów dotyka również większe stawy takie jak np. stawy barkowe.

Jak już wiemy, objawy zapalenia stawów mogą być różne, jednak które z nich najczęściej pojawiają się u pacjentów? Które objawy RZS występują w głównej mierze? Bez wątpienia zaliczyć do nich możemy:

• deformacje stawów rąk i stóp,
• tkliwość stawów zajętych chorobą,
• ograniczenie ruchomości stawów,
• sztywność zajętych stawów (najczęściej poranna),
• obrzęk stawów rąk (i nie tylko),
• wysięk w stawach,
• objawy zapalenia błony maziowej stawów,
• ból stawów,
• zmiany pozastawowe w postaci guzków reumatoidalnych, torbieli, zmian skórnych czy zaników mięśniowych.

Inne standardowe dla zapalenia stawów objawy to stan podgorączkowy, bolesność mięśni, ciągle towarzyszące pacjentowi zmęczenie, jadłowstręt, czy spadek masy ciała.

Zauważyłeś u siebie często występujący ból stawów? A może guzki reumatoidalne? Jeżeli powyższe objawy Cię dotyczą, skonsultuj się ze specjalistą, który z pewnością pomoże ci w postawieniu rozpoznania reumatoidalnego zapalenia stawów lub wykluczenia występowania tej choroby.

Jak diagnozować reumatoidalne zapalenie stawów? Otóż do rozpoznania reumatoidalnego zapalenia na pewno przydadzą się podstawowe badania laboratoryjne, a przede wszystkim uwzględniany w nich czynnik reumatoidalny.

*Czynnik reumatoidalny — czynnik reumatoidalny jest markerem, który może dać nam odpowiedź na pytanie — czy u danego pacjenta występuje reumatoidalne zapalenie stawów (choroba reumatoidalna)? Jego podwyższona wartość w wynikach badań może być kluczowa dla postawienia diagnozy potwierdzającej, że objawy pacjenta powoduje choroba reumatoidalna (choć może wskazywać również na inne przypadłości). Czynnik reumatoidalny z dużym powodzeniem stosowany jest w diagnostyce reumatoidalnego zapalenia stawów.

Co poza nim stosowane jest także w diagnostyce reumatoidalnego zapalenia stawów? Podczas prowadzenia diagnostyki zapalenia stawów rozpoznanie przeprowadzane jest najczęściej w oparciu o specjalne siedem kryteriów, z których przynajmniej cztery muszą zostać spełnione i występować u pacjenta przez co najmniej 6 tygodni. Wyżej wspomniane kryteria stosowane w klasyfikacji reumatoidalnego zapalenia stawów stosowane są od 2010 roku i ustalone zostały przez ACR (American College of Rheumatology). Należą do nich:

• sztywność stawów (poranna),
• stan zapalny stawów (trzech i więcej) oznajmione przez specjalistę,
• zapalenie stawów symetryczne (głównie małych stawów),
• guzki reumatoidalne,
• czynnik reumatoidalny we krwi,
• zmiany widoczne w badaniach radiologicznych.

W celu postawienia rozpoznania reumatoidalnego zapalenia konieczne jest udanie się do specjalisty, który przeprowadzi dokładny wywiad, a także zleci (jeżeli to konieczne) dodatkowe badania potwierdzające lub wykluczające reumatologiczne zapalenie stawów.

Podczas rozwoju choroby stawów dochodzą do objawów różne dolegliwości, pochodzące z różnych układów. Oprócz pojawienia się w objawach najpopularniejszego zapalenia stawów dochodzi także do wystąpienia innej grupy objawów, definiowanej również jako niespecyficzne objawy zapalenia stawów. Zaliczamy do nich:

• zapalenie naczyń krwionośnych — zdarza się, że reumatoidalne zapalenie naczyń występuje jako powikłanie w przebiegu RZS.
• Oprócz zapalenia stawów może dojść również do procesu zapalnego sąsiednich tkanek, np. różnego typu chorób serca takich jak zapalenie osierdzia.

Opiekę zdrowotną w zakresie zapalenia stawów prowadzi najczęściej lekarz reumatolog. Przed wdrożeniem procesu leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów wiele osób pyta — czy uda się to wyleczyć? Odpowiedź na to pytanie brzmi: reumatoidalnego zapalenia stawów niestety, ale nie można wyleczyć. Priorytetem postępowania leczniczego jest podjęcie wszystkich koniecznych działań, aby zahamować postęp choroby.

A więc, jak zatrzymać rozrost choroby? Bez wątpienia świetnie sprawdza się tu farmakoterapia, która odpowiednio dobrana w zależności od aktywności reumatoidalnego zapalenia stawów, bądź okresu choroby może zawierać:

• leki biologiczne — jedna z opcji leczenia objawów reumatoidalnego zapalenia stawów, zmniejszają one objawy zapalenia i aktywności choroby,
• niesterydowe leki przeciwzapalne (NLPZ) — odpowiedzialne za łagodzenie symptomów reumatoidalnego zapalenia stawów, działają także przeciwbólowo na stawy objęte RZS. Niestety nie hamują rozwoju choroby stawów (destrukcji stawów),
• glikokortykosteroidy — stosowane głównie gdy objawy zapalenia stawów ulegają zaostrzeniu,
• LMPCh — to leki modyfikujące przebieg choroby, hamują one rozwój RZS.

LMPCh w leczeniu RZS stosowane są z bardzo dużym powodzeniem. Ich główną rolą jest działanie przeciwzapalne, ale także odpowiadają one za proces hamujący powstawanie takich zmian destrukcyjnych jak uszkodzenia stawów (to typowe dla zapalenia stawów zmiany). Bez wątpienia łagodzą objawy choroby i w reumatoidalnym zapaleniu stawów leczenie z ich pomocą zalecane jest zaraz po postawieniu rozpoznania.

Do kogo się zgłosić, jeżeli podejrzewamy, że u nas lub u naszego bliskiego, występuje RZS? Prawda jest taka, że spośród wszystkich specjalistów, to przede wszystkim reumatologowi różnicowanie zapalnych chorób stawów nie sprawi większego problemu.

Do składowych niezbędnych w całościowym leczeniu zapalenia stawów należą:

• farmakoterapia
• fizjoterapia (zawierająca kinezyterapię, terapię manualną, fizykoterapię, balneoterapię czy terapię zajęciową),
• psychoterapia,
• edukacja pacjenta,
• oraz zaopatrzenie ortopedyczne.

Niestety często zdarza się również, że pacjent cierpiący na zapalenie stawów wymaga leczenia chirurgicznego, ponieważ stawy objęte RZS są już bardzo zniszczone. Z tego powodu, tak mocno podkreślana jest rola szybkiego wdrożenia leczenia, a także fakt, że wszystkie symptomy zapalenia stawów należy bacznie obserwować. W postępowaniu leczniczym dotyczącym zapalenia stawów ważne jest również, aby skorzystać z prawidłowo przeprowadzanej fizjoterapii, której efekty również zmniejszają objawy zapalenia.