Zwichnięcie stawu – co to jest?
Co to jest zwichnięcie stawu i jak sobie z nim radzić? Zwichnięcie to poważny uraz wymagający natychmiastowej pomocy medycznej. W artykule omówimy objawy, diagnostykę, leczenie oraz rehabilitację różnych stawów, w tym skokowego, ramiennego i biodrowego. Przeczytaj, aby wiedzieć, jak rozpoznać zwichnięcie i co robić w przypadku jego wystąpienia!
Zwichnięcie stawu – definicja
Zwichnięcie stawu to uszkodzenie stawu, w którym powierzchnie stawowe tracą wzajemny kontakt. Może to być wynik urazu mechanicznego – urazowe zwichnięcie stawu, a także wrodzonych zmian. Zwichnięciu często towarzyszy uszkodzenie torebki stawowej, więzadeł i chrząstki stawowej, a czasami nawet uszkodzenie struktur nerwowych. Zdarza się również podwichnięcie stawu – częściowa utrata kontaktu pomiędzy powierzchniami stawowymi.
Główne przyczyny zwichnięcia stawu
Najczęstsze przyczyny zwichnięcia stawu to urazy sportowe, upadki oraz nagłe ruchy skrętne. Zwichnięcie kończyny występuje bardzo często podczas urazów wysokoenergetycznych, np. zwichnięcie stawu biodrowego przy wypadku samochodowym. Najczęściej dotkniętymi obszarami zwichnięć to staw barkowy (50.6%), palce (10.1%), staw biodrowy (7.3%) oraz staw łokciowy (6.5%). Oprócz tego dochodzi również do zwichnięć rzepki w stawie rzepkowo-udowym, zwichnięcia stawu skokowego, zwichnięcia stawu barkowo-obojczykowego, czy zwichnięcia stawu skroniowo-żuchwowego.
Różnica między zwichnięciem a skręceniem
Wiele osób myli te dwa urazy. Główna i najważniejsza różnica między skręceniem a zwichnięciem to fakt utraty kontaktu ze sobą powierzchni stawowych podczas zwichnięcia. Skręcenie to uraz zazwyczaj lżejszy, który również może być poważny, jednak powierzchnie stawowe przy skręceniu mają kontakt, dlatego jest on bezpieczniejszy. Objawy skręcenia stawu to również silny ból i obrzęk, jednak obrys stawu nie zmienia się aż tak charakterystycznie, jak podczas zwichnięcia. W obu przypadkach jednak zazwyczaj dochodzi do uszkodzenia więzadeł, rozerwania torebki stawowej oraz struktur ścięgnistych, jednak w przypadku skręcenia np. skręcenie kostki pierwszego stopnia – będzie to mniejsze uszkodzenie, niż w przypadku zwichnięcia kostki.
Objawy zwichnięcia stawu – symptomy zwichnięcia
Objawy zwichnięcia stawu mogą obejmować:
- Silny ból
- Obrzęk
- Zniekształcenie obrysów stawu
- Krwiak w stawie
- Zniesienie ruchów czynnych i biernych
- Sprężysty opór przy próbie pokonywania zwichnięcia
Diagnostyka zwichnięcia stawu – rozpoznanie zwichnięcia stawu
Rozpoznanie zwichnięcia stawu obejmuje dokładne badanie kliniczne oraz badania obrazowe, takie jak rentgen (RTG). Diagnoza zwichnięcia stawu jest kluczowa. Ważne jest, aby ocenić uszkodzenia naczyń, nerwów oraz innych struktur anatomicznych. W przypadku oceny uszkodzenia zaraz po dokonaniu się urazu bardzo ważne jest zwrócenie szczególnej uwagi na obrys stawu. Jeżeli jest on bardzo zniekształcony i przypuszczamy, że powierzchnie stawowe nie mają kontaktu należy jak najszybciej udać się do specjalistycznego ośrodka w celu wykonania diagnostyki obrazowej i rozpoczęciu leczenia. Zwichnięciom stawu mogą towarzyszyć groźne powikłania, takie jak uszkodzenie naczyń krwionośnych czy nerwów, dlatego pierwsza pomoc i leczenie zwichnięcia jest bardzo ważna.
Leczenie zwichniętego stawu
Leczenie i postępowanie w przypadku zwichnięcia możemy podzielić na to doraźne (pierwsza pomoc), dalsze leczenie szpitalne oraz rehabilitację po zwichnięciu.
Pierwsza pomoc i leczenie zwichnięcia
Postępowanie w przypadku zwichnięcia na miejscu wypadku polega na unieruchomieniu stawu zgodnie z zasadą Potta w podobny sposób jak w złamaniach. Należy zawsze ocenić stan ogólny oraz miejscowy. Poszukuje się ewentualnych uszkodzeń naczyń (koniecznej jest zawsze zbadanie ukrwienia kończyny poniżej zwichnięcia), nerwów, rdzenia kręgowego (badanie neurologiczne) – diagnostyka zwichnięcia stawu.
Szpitalne leczenie zwichnięcia stawu
Zazwyczaj stosowane są metody nieoperacyjne – nastawienie ręczne lub na wyciągu, niekiedy jednak konieczne jest leczenie operacyjne (w przypadku interpozycji tkanek miękkich chirurgia stawu jest potrzebna). Nastawienia należy dokonać jak najszybciej, w znieczuleniu, a niekiedy także zwiotczeniu chorego – nastawianie stawu biodrowego. Nastawienie zwichnięcia (technika) różni się w zależności od lokalizacji zwichnięcia. Po nastawieniu i usunięciu krwiaka niezbędna jest ponowna kontrola ukrwienia i unerwienia kończyny. Staw wymaga unieruchomienia zewnętrznego do czasu wygojenia uszkodzeń torebki i więzadeł – na przykład w przypadku kostki używana jest usztywniająca orteza stawu skokowego.
Rehabilitacja po zwichnięciu
Rehabilitacje powinno się rozpocząć już w momencie nastawiania zwichnięcia. Możemy wtedy wykonywać z ćwiczenia ogólnousprawniające, wzmacniać inne części ciała lub jeśli zwichnięcie dotyczyło np. stawu biodrowego to ćwiczyć dystalne części kończyny dolnej. W dalszej części rehabilitacja będzie się różniła w zależności od lokalizacji w jakiej jest zwichnięcie. Inaczej będzie przebiegało leczenie zwichniętego stawu skokowego, a inaczej rehabilitacja zwichnięcia stawu ramiennego. Jednak będziemy się skupiać na następujących aspektach:
- Odzyskanie pełnego zakresu ruchomości
- Zmniejszenie dolegliwości bólowych
- Wzmocnienie mięśni stabilizujących zwichnięty staw
- Ćwiczenia propriocepcji
Powrót do sprawności po zwichnięciu trwa zazwyczaj od 3 do 6 miesięcy, w zależności od rozległości uszkodzeń. Postępowanie po zwichnięciu może się również różnić w zależności od występujących powikłań lub ich braku.
Diagnoza i leczenie zwichnięcia kostki – przykład
Teraz na konkretnym przykładzie, czyli zwichnięciu stawu skokowego przedstawione zostanie postępowanie po zwichnięciu.
Diagnoza zwichnięcia stawu skokowego
Kluczowym aspektem będzie dokładna ocena obrysu stawów, a następnie po wstępnej ocenie ukrwienia i unerwienia kończyny warto wykonać zdjęcie RTG w celu potwierdzenia podejrzenia zwichnięcia kostki.
Leczenie zwichniętej kostki
Po ocenie zwichnięcia lekarz specjalista decyduje jakimi metodami podjęte zostanie leczenie. Może zostać użyty wyciąg pośredni lub bezpośredni w celu nastawienia zwichnięcia, ale również może być to zrobione ręcznie przez lekarza.
Rehabilitacja po zwichnięciu kostki
Rehabilitacja po zwichnięciu kostki obejmuje fizjoterapię mającą na celu przywrócenie pełnego zakresu ruchu, wzmocnienie mięśni oraz stabilizację stawu skokowego.
Powikłania zwichnięcia stawu
Powikłania zwichnięcia stawu można podzielić na wczesne i późne. Będą one uzależnione od tego jak przeprowadzone zostało leczenie i rehabilitacja zwichniętego stawu.
Wczesne
- Uszkodzenie tkanek miękkich
- Uszkodzenie powierzchni stawowych
- Uszkodzenie nerwów i naczyń krwionośnych
- Złamania
Późne
- Zwichnięcia nawrotowe (pojawiające się co pewien czas przy wykonywaniu obszernych ruchów w stawie)
- Zwichnięcia nawykowe (występujące prawie przy każdym ruchu kończyną, również w czasie snu)
- Zmiany zwyrodnieniowe stawów – występują bardzo często po zwichnięciu stawu biodrowego
Podsumowanie
Zwichnięcie stawu jest poważnym urazem, który wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. Leczenie i rehabilitacja zwichniętego stawu muszą być odpowiednio dobrane i monitorowane. Dzięki odpowiednim środkom zapobiegawczym można zmniejszyć ryzyko powikłań i przyspieszyć powrót do pełnej sprawności.
Bibliografia
- Tadeusz Sz. Gaździk „Ortopedia i traumatologia”
- Sanders, Samuel et al. “Traumatic hip dislocation–a review.” Bulletin of the NYU hospital for joint diseases vol. 68,2 (2010): 91-6.
- Xing, Wenzhao et al. “Ankle joint dislocation treating dislocated trimalleolar fractures accompanied with the complex posterior malleolus fracture without separation of the tibiofibular syndesmosis.” Medicine vol. 97,37 (2018): e12079. doi:10.1097/MD.0000000000012079