Baza wiedzy

Ból głowy stanowi jeden z najczęściej występujących typów bólu na całym świecie i bez wątpienia jest problemem globalnym. Jest to jeden z najczęstszych objawów, z którymi pacjenci zgłaszają się na konsultacje neurologiczne.

Ból głowy dotyka osób w każdym wieku. Może mieć on przeróżne podłoże, rzadko jednak bywa sygnałem informującym o stanie nagłego zagrożenia życia. Zdarza się jednak, że przyczyny, które go wywołują, mogą zagrażać życiu i zdrowiu pacjenta, dlatego zawsze warto skonsultować się ze specjalistą i nigdy nie należy go bagatelizować. Przede wszystkim, za alarmujący objaw powinniśmy uważać bóle głowy, które pojawiają się nieoczekiwanie i mają bardzo duże nasilenie. Taki ból głowy wymaga najczęściej pilnej konsultacji lekarskiej. Praktyka kliniczna oraz badania naukowe są niezbędne w klasyfikowaniu i rozpoznawaniu różnorakich bólów głowy (zarówno pierwotnych bólów głowy, które charakteryzują się samoistnym powstawaniem, jak i wtórnych bólów głowy, zwanych również objawowymi).

Przyczyn bólów głowy jest wiele, a co za tym idzie, ich rodzajów również. Ból głowy może mieć wiele postaci, które mogą występować pojedynczo, ale zdarza się również, że obie postacie bólu głowy współwystępują u jednego pacjenta. Do kategorii często spotykanego i doświadczanego bólu głowy możemy zaliczyć takie typy samoistnego bólu głowy jak:

• napięciowy ból głowy,
• migrenowy ból głowy (np. pod postacią napadów migreny),
• klasterowy ból głowy,
• przewlekła napadowa hemikrania (zaliczana do trójdzielno — autonomicznych bólów głowy),
• śródsenny ból głowy,

a także pozostałe typy bólów głowy związane z innymi dysfunkcjami:

• zatokowy ból głowy,
• polekowy ból głowy,
• kaszlowy ból głowy,
• koitalny ból głowy,
• objawy zwane orgazmicznymi bólami głowy,
• naczyniowy ból głowy i wiele innych.

Ból głowy napięciowy uznawany jest za najczęściej występujący ból głowy spośród wszystkich tych, które pojawiają się samoistnie. Można podzielić go na dwie postacie: epizodyczną i przewlekłą, z czego ta pierwsza charakteryzuje się występowaniem <15 epizodów bólu głowy w trakcie całego miesiąca, a druga każdą ilością powyżej tej liczby. Aktualnie natomiast najczęściej stosowana jest klasyfikacja na trzy podtypy tego bólu. Napięciowe bóle głowy dzielą się na:

• rzadki ból epizodyczny (epizod <1 raz w miesiącu),
• częsty ból epizodyczny (częstość występowania epizodów od 1 do 14 w miesiącu),
• ból przewlekły (>14 epizodów w miesiącu).

Napięciowy ból głowy od migrenowego, z którym często bywa porównywany, różni się przede wszystkim umiejscowieniem bólu głowy, ale także charakter bólu głowy, zarówno jednego jak i drugiego, jest zupełnie inny. Charakterystycznymi objawami napięciowego bólu głowy są:

• jego obustronne umiejscowienie,
• nie jest on, tak jak w przypadku migrenowego bólu głowy, pulsujący, bywa za to opisywany jako rozpierający/uciskający,
• nasilenie bólu głowy występuje w postaci łagodnej i umiarkowanej,
• aktywność fizyczna nie nasila dolegliwości bólowych.

W celu zdiagnozowania bólu napięciowego stosuje się specjalne kryteria jego rozpoznania. Leczenie napięciowego bólu głowy najczęściej opiera się na doraźnym leczeniu przeciwbólowym. Główne przyczyny napięciowych bólów głowy to stres, niewystarczająca ilość snu, czy częste przyjmowanie pozycji siedzącej.

Klasterowy ból głowy (zwany również kumulowanym) zaliczany jest do trójdzielnych bólów głowy, co oznacza, że spowodowany jest stanem pobudzenia nerwu trójdzielnego, a także układu przywspółczulnego.

Do cech charakterystycznych, ułatwiających jego rozpoznanie zaliczamy:

• bardzo silny ból głowy, opisywany jako ostry, przeszywający, świdrujący,

• epizody polegające na krótkich i przerywanych napadach bólu głowy,
• ból głowy odczuwany jest tylko po jednej stronie głowy (jednostronny ból głowy)
• mogą mu towarzyszyć zaburzenia wegetatywne, pojawiające się po stronie bólowej.

Wśród klasterowych bólów głowy można wyróżnić dwa główne podtypy: napady klasterowego epizodycznego bólu głowy i przewlekły ból głowy klasterowy. Pierwszy z nich charakteryzuje się występowaniem klastrów (częste bóle głowy trwające nawet do kilku tygodni) przedzielonych okresami, w których ból nie występuje (najczęściej trwającymi miesiąc, ale zdarza się, że także dłużej). Kolejny podtyp bólu głowy polega na występowaniu objawów nawracających bólów głowy przez ponad rok bez remisji lub przedzielonych jej okresami trwającymi mniej niż miesiąc.

Zdarza się, że bóle głowy wskazują na to, że w naszym organizmie zachodzi proces chorobotwórczy, jednak nie jest to reguła. Ból głowy spowodowany być może różnymi czynnikami, a przy rozpoznaniu przyczyny bólu głowy często brane pod uwagę są takie informacje jak:

• specyficzne czynniki, które powodują bóle głowy,
• w jakich porach występują bóle głowy/kiedy się zaostrzają,
• częstotliwość bólów głowy,
• jak długo trwa ból głowy,
• A także rodzaj bólu głowy.

Często mówi się o związku bólu głowy (jego rodzaju) z konkretnymi przyczynami, dlatego właśnie ten ostatni punkt bywa najważniejszą wskazówką, ułatwiającą ustalenie przyczyny bólu głowy. Różne zespoły bólu głowy zwykle charakteryzują się specyficznymi rodzajami bólu i przypisywane bywają konkretnym chorobom, wśród których wyróżnić możemy:

• piorunujący ból głowy — to ciężki ból głowy, wśród przyczyn powodujących jego występowanie znajdują się: udar (niedokrwienny i krwotoczny), infekcje OUN, krwawienie podpajęczynówkowe i wiele innych,
• pulsujący ból głowy — ten typ bólu głowy występuje najczęściej przy schorzeniach takich jak migrenowy ból głowy, ale także w sytuacjach takich jak zapalenie tętnicy skroniowej, a nawet zapalenie ucha,
• tępy ból głowy, ściskający i rozpierający — tak objawiać mogą się pourazowe bóle głowy,
• kaszlowy ból głowy — to ból głowy pojawiający się podczas zapalenia zatok (zwany zatokowym bólem głowy), ale może również wystąpić przy guzach mózgu, czy tętniakach,
• koitalny ból głowy — związane są z aktywnością seksualną (orgazmiczne bóle głowy), w przypadku bólu głowy tego typu czynnikami sprzyjającymi jego występowaniu mogą być: nadciśnienie, miażdżyca, czy stres,
• ból głowy poprzedzony wysiłkiem (ból głowy nasilający się po wysiłku) — to najczęściej bóle głowy pochodzenia naczyniowego, związane z zaburzeniami naczyń krwionośnych,
• ból głowy poprzedzony charakterystycznymi objawami neurologicznymi — współwystępujący z tzw. aurą, najczęściej powoduje ból migrenowy,
• narastający ból głowy — za przyczynę tego bólu głowy uważa się najczęściej migrenę.

To tylko wybrane rodzaje bólów i parę przyczyn, które mogą im towarzyszyć, ale jest ich oczywiście znacznie więcej. Warto również pamiętać, że niektóre bóle głowy mają nieswoiste objawy i brakuje im charakterystycznych cech, które świadczą o wystąpieniu danej jednostki chorobowej, dlatego tak ważne jest skonsultowanie bólu głowy ze specjalistą, który przeprowadzi dokładny wywiad, a także zleci potrzebne badania w celu postawienia trafnej diagnozy i wdrożenia odpowiedniego leczenia.

Wiele osób zastanawia się, jakie mogą być objawy bólu głowy. Odpowiedź brzmi, ile różnych rodzajów bólów, tyle różnych objawów towarzyszących bólowi głowy. Biorąc pod uwagę, chociażby fakt, jak wiele przyczyn może powodować ból głowy, paleta objawów mu towarzyszących jest naprawdę pokaźna. Odczucia bólowe są przede wszystkim indywidualne dla każdej jednostki i także w przypadku bólów głowy doznania mogą znacznie różnić się w zależności od tego, u kogo wystąpiły.

Wyróżniamy objawy poprzedzające wystąpienie bólu, występujące podczas epizodu, jak i te, które pojawiają się dopiero po jego zakończeniu. Pośród objawów, z którymi występują bóle głowy, możemy znaleźć przeróżne symptomy takie jak np. ból mięśni, zaburzenia wzrokowe, wymioty, nadwrażliwość na światło, zapachy, czy hałas, ból szyi, ból tyłu głowy, utrata przytomności, nadmierna potliwość, zaburzenia czucia, mówienia, mrowienie i wiele innych. Ukazanie się niektórych z nich często bywa bardzo pomocne w różnicowaniu poważnych bólów głowy, od tych niezagrażających życiu i zdrowiu.

Liczba pacjentów zgłaszających się na leczenie z powodu bólu głowy jest spora. Przyczyny jego pojawienia się i możliwe opcje leczenia, to najprawdopodobniej najczęściej poruszane tematy dotyczące bólu głowy w gabinetach lekarskich. Przeciwdziałanie atakom bólu głowy dobierane jest indywidualnie do stanu pacjenta i jego dolegliwości, dlatego podczas wywiadu możemy usłyszeć pytania o kwestie takie jak:

• czynniki, które nasilają ból głowy,
• czy ból głowy jest na tyle silny, że wymaga stosowania środków przeciwbólowych,
• w jakich porach odczuwamy ból głowy,
• czy bólowi głowy towarzyszą inne specyficzne objawy,
• kiedy po raz pierwszy wystąpił ból głowy tego typu,
• czy ból głowy obejmuje całą głowę, a może tylko jej część,
• jaki ból głowy ma charakter,
• czy zostało już wdrożone jakieś leczenie,
• i wiele innych pytań.

Ból głowy leczy się indywidualnie. Do głównych środków stosowanych w leczeniu bólów głowy należą: środki przeciwbólowe, fizjoterapia, eliminacja czynnika wyzwalającego ciągłe bóle głowy, leczenie profilaktyczne, a także stosowane przez niektórych niekonwencjonalne metody leczenia.

Kiedy zmagamy się z takim problemem, jak bóle głowy warto również (jako ułatwienie diagnostyki, czy dobrania odpowiedniego leczenia) rozważyć prowadzenie dzienniczka bólu głowy i zapisywać w nim wszystkie niezbędne informacje, które towarzyszą tej dysfunkcji. Posiadając takie narzędzie, nawet samodzielnie drogą eliminacji możemy dotrzeć do przyczyny bólu głowy, a następnie ją zlikwidować.

Zwykłe bóle głowy, występujące bardzo rzadko i w małym natężeniu, nie są powodem do niepokoju, jednak wiele osób zmaga się z ciągłymi bólami głowy. U niektórych osób bóle głowy potrafią występować nawet codziennie. Taki uporczywy ból głowy to bez wątpienia niepokojący objaw. W przypadku tak częstego występowania bólu głowy konieczne jest udanie się na konsultację ze specjalistą, nie czekanie, aż bóle głowy ustąpią samoistnie.

Jakie jednostki chorobowe mogą być z tym związane? Najczęściej osoby cierpiące na migrenę mają bóle głowy, które mogą występować nawet codziennie. Ból głowy wywoływany toczącym się w organizmie stanem zapalnym również może powodować codzienny ból głowy.

Na tego typu bóle głowy warto zastosować leczenie indywidualnie, dobrane przez specjalistę. W zmaganiu się z codziennymi bólami głowy pomocne może być również prowadzenie dzienniczka bólu głowy, co bez wątpienia może pomóc w diagnostyce i późniejszym leczeniu.

Ból głowy leczyć można u różnych specjalistów (w zależności od przyczyny, która go wywołuje) takich jak np. lekarz rodzinny, neurolog, laryngolog, czy fizjoterapeuta. Zazwyczaj po wdrożeniu odpowiedniego leczenia, kiedy codzienne bóle głowy ustąpią, zmniejsza się także ryzyko bólu głowy i jego ponownego wystąpienia.

Decydując się na wykonywanie treningu brzucha, wiele osób marzy o tym, żeby widocznie wyrzeźbić mięśnie brzucha, dla innych już samo wzmocnienie mięśni brzucha to nie lada osiągnięcie. Jedno jest pewne, jaki powód nie stałby za wykonywaniem ćwiczeń — brzuch warto ćwiczyć, ponieważ oprócz walorów estetycznych, wzmocnione mięśnie brzucha odgrywają istotną rolę dla zdrowia, chociażby poprzez utrzymywanie prawidłowej postawy, ochronę narządów wewnętrznych, czy stabilizację kręgosłupa (głównie lędźwiowego odcinka pleców).

Co ciekawe, systematycznie wykonywane ćwiczenia mięśni brzucha zmniejszą również ryzyko pojawienia się niektórych chorób takich jak otyłość. Bez wątpienia, ćwiczenia na brzuch warto wykonywać, ale przed ich rozpoczęciem należy poznać zasady treningu brzucha (w tym najczęściej popełniane błędy), a także dokładne opisy ćwiczeń mówiące nam o odpowiedniej pozycji wyjściowej, dostosowanej do konkretnej partii mięśni brzucha, opisujące czas trwania ćwiczenia, zakres ruchu czy intensywność ćwiczenia.

Brzuch jest miejscem, które bez wątpienia narażone jest na nadmierne odkładanie się tkanki tłuszczowej. Należy jednak pamiętać, że systematyczna aktywacja mięśni brzucha nie sprawi, że niepożądana tkanka tłuszczowa nagle zniknie. Nie istnieją ćwiczenia na celowane spalanie nadmiaru tłuszczu tylko z jednej partii ciała (w tym przypadku brzucha), a wyrzeźbiony brzuch to najczęściej efekt fuzji ciężkiej pracy z odpowiednią dietą. A więc, czy ćwiczenia na brzuch warto wykonywać? Czy trening mięśni brzucha pozwoli nam pozbyć się tkanki tłuszczowej? W jakimś stopniu na pewno się do tego przyczyni, jednak na pozbycie się tkanki tłuszczowej z brzucha mają wpływ również inne czynniki takie jak:

• Odpowiednia dieta — odpowiednią dietą, będzie ta stworzona specjalnie dla ciebie (najlepiej kiedy jest ona dobrana przez specjalistę w tej dziedzinie) z indywidualnie dopasowanym deficytem kalorycznym, który jest w niej kluczowy. Dieta wspomagająca odchudzanie najczęściej zwraca szczególną uwagę na odpowiednią podaż białka oraz błonnika, a także unikanie nadmiaru pokarmów takich jak cukier biały, żywność typu fast food, czy białe pieczywo.
• Odpowiedni trening — odpowiedni trening to taki, który dostosowany jest do naszych możliwości. Opcji jest naprawdę wiele, dlatego przy wyborze warto kierować się nie tylko efektami, jakie może nam on przynieść, ale także swoimi możliwościami i preferencjami. A więc jakie treningi i ćwiczenia na brzuch wykonywać?

1. 1. 1. Trening siłowy — siłowy trening mięśni brzucha (i nie tylko) ma pozytywny wpływ zarówno na redukcję tkanki tłuszczowej, jak i zwiększenie spoczynkowej przemiany materii.
      2. Trening aerobowy — podczas ćwiczeń aerobowych następuje nagły wzrost zapotrzebowania na energię, która czerpana zaczyna być ze zgromadzonych zapasów tłuszczowych.
      3. Trening interwałowy — intensywność ćwiczenia okazuje się być czynnikiem determinującym efektywność spalania tłuszczu. Ćwiczenia o wysokiej intensywności przerywane krótkimi okresami odpoczynku sprawdzą się tu idealnie.

• Zdrowy tryb życia — czy wystarczy ćwiczyć tylko brzuch? Zawierające się w tej definicji dobry sen i odpowiednia regeneracja również nie pozostają obojętne w procesie pozbywania się nadmiaru tkanki tłuszczowej. Podobna sytuacja jest ze wstawaniem z łóżka od razu po przebudzeniu, czy chociażby odpowiednim nawodnieniem.
• Indywidualne predyspozycje — nie każdy tymi samymi ćwiczeniami, czy dietą, będzie osiągał te same efekty. Każdy z nas jest inny, dlatego w dobieraniu sposobów na zmniejszenie tkanki tłuszczowej bardzo ważne jest uwzględnienie czynnika indywidualności.

Praca nad mięśniami brzucha wymaga stosowania paru istotnych zasad. Zasady treningu brzucha mówią nam o tym, że:

• aby wymodelować mięśnie brzucha, ćwiczenia polegające na aktywacji mięśni brzucha są bardzo istotne, ale mimo wszystko podczas treningu nie należy zapominać również o innych partiach ciała,
• odpowiednia dieta jest również bardzo ważna i przez wielu bywa uważana za podstawę efektywnego treningu,
• bezpieczeństwo — ćwicząc intensywnie mięśnie brzucha pamiętać należy przede wszystkim o bezpieczeństwie. Zarówno nieprawidłowe wykonywanie ćwiczeń, jak i brak ostrożności, mogą doprowadzić do fatalnych w skutkach sytuacji,
• różnorodność ćwiczeń jest istotnym elementem udanego treningu, dlatego też ćwiczenia brzucha muszą mieć zawarty ten czynnik. Dobrą wskazówką jest również planowanie różnych ćwiczeń, które angażują wszystkie mięśnie brzucha,
• indywidualny przykładowy trening mięśni brzucha/programy ćwiczeń brzucha, które najczęściej zawierają parametry takie jak: czas trwania ćwiczenia, zestaw ćwiczeń przygotowujących mięśnie brzucha do cięższego treningu, instrukcję np. kiedy i jak wciągnąć mięśnie brzucha, wykonać spięcia brzucha lub jakie ruchy wykonywać trzymając brzuch napięty, ale także najczęstsze błędy takie jak chociażby źle ułożona konkretna część pleców czy klatki piersiowej, mały zakres ruchu i wiele innych.

Wśród ćwiczeń, które angażują mięśnie brzucha, możemy znaleźć takie, które w mniejszym lub większym stopniu rekrutują konkretne mięśnie do pracy, wśród których najczęściej wspominane są mięśnie takie jak: mięśnie proste brzucha, mięśnie skośne brzucha (mięsień skośny wewnętrzny i zewnętrzny brzucha) klasyfikowane ze względu na miejsce ich występowania jako przednio — boczne mięśnie brzucha. Oprócz nich istnieją także głębokie mięśnie brzucha. Te mięśnie brzucha tworzy, chociażby mięsień poprzeczny brzucha.

Skuteczne ćwiczenia dla początkujących nie muszą odbywać się przy użyciu specjalistycznych sprzętów np. na siłowni, większość z nich bez problemu możemy wykonać, nie wychodząc z domu, z równie dobrym rezultatem, pracując chociażby z ciężarem własnego ciała. A więc jaki skuteczny trening mięśni brzucha można wykonywać można nawet w warunkach domowych?

• Brzuszki w wersji podstawowej — choć kontrowersyjne, to wciąż bardzo popularne i często wybierane jako rodzaj ćwiczenia mający wyrzeźbić mięśnie brzucha, tylko czy na brzuch warto je rzeczywiście wykonywać? Brzuszki nadmiernie obciążają zarówno szyjny, jak i lędźwiowy odcinek pleców, dlatego jeżeli pomimo tego zdecydujemy się na ich wykonywanie, należy zachować szczególną ostrożność i stosować się do zasad ich wykonywania: dolny odcinek pleców w trakcie ćwiczenia powinien być ,,przyklejony” do podłogi, pozycja wyjściowa szyi powinna być niezmienna także w końcowej części ćwiczenia, a prawidłowo wykonany ruch powinien polegać na zgięciu odcinka piersiowego. Kiedy podczas wykonywania brzuszka leżysz na plecach na podłożu, ugnij nogi w kolanach, a stopy oprzyj o podłoże. Dłonie obejmują szyję, a łokcie są szeroko rozstawione. Następnie aktywuj mięśnie i trzymając brzuch napięty, wraz z wydechem, unieś głowę i górną część ciała (łopatki nad ziemię) i z wdechem wróć do pozycji leżącej.
• Plank (deska) — ćwiczenie to oprócz wzmacniania siły mięśni brzucha odgrywa również dużą rolę w pracy nad stabilizacją centralną. Popularna deska to nic innego jak aktywacja mięśni brzucha w pozycji podporu przodem na przedramionach. Trzymając brzuch napięty, ręce są zgięte w łokciach pod kątem 90 stopni i oparte o podłoże (w linii barków), a wyprostowane nogi, opierając się na palcach stóp, jednocześnie unoszą cały tułów.
• Brzuszki skośne — W trakcie tego ćwiczenia angażujemy mięśnie skośne brzucha w największej mierze. Podczas wykonywania brzuszka skośnego, osoba ćwicząca leży na plecach na podłożu. Aby wykonać brzuszek, ugnij nogi w kolanach, a stopy oprzyj o podłoże. Dłonie obejmują szyję lub wyciągnięte są przed siebie. Naprzemiennie unoś nogi w kierunku klatki piersiowej. Trzymając brzuch napięty, unieś tułów i kieruj lewy łokieć w ten sposób, aby dotknął przeciwległego kolana. Co ważne, lędźwiowa część pleców musi pozostać dociśnięta do podłoża. Pamiętaj, że wykonując spięcia brzucha, powietrze jest wydychane.

Jakie więc są najlepsze ćwiczenia na brzuch? Odpowiedź brzmi – to zależy, chociażby od indywidualnych możliwości, czy preferencji. A czy trening brzucha może być obciążony jakimiś problemami? Odpowiedź na pytanie to również: zależy. Mimo wszystko najczęstsze problemy występujące podczas treningu, takie jak chociażby mały zakres ruchu, ból dolnego odcinka pleców, za długi czas trwania ćwiczenia w stosunku do kondycji, niedostateczna aktywacja mięśni i wiele innych często zniechęcają początkujących do kontynuacji ćwiczeń. Należy jednak pamiętać o tym, że początki zawsze są najtrudniejsze i nie zniechęcać się, aż wkrótce cierpliwość i ciężka praca przyniosą wyczekiwane rezultaty.

Wśród tego typu treningów znajdują się ćwiczenia, które zmuszają do pracy mięśnie z górnych, dolnych, bądź obu partii brzucha.

• ćwiczenia na górne partie — Z pomocą mięśni brzucha (ich górnych partii) wykonamy tradycyjne brzuszki, brzuszki skośne, czy scyzoryki. W tego typu ćwiczeniach, trzymając napięty brzuch, mięśnie brzucha wykonują największą pracę. Napinając mięśnie brzucha podczas ćwiczeń, nie należy zapominać o parametrach takich jak czas trwania ćwiczenia, intensywność i jego prawidłowe wykonanie.
• ćwiczenia na dolne partie — przykładowy trening mięśni na dolne partie może zawierać ćwiczenia takie jak nożyce pionowe, wznosy nóg leżąc, brzuszki podczas unoszenia nóg, wszystkie z nich są stosunkowo wymagające, jednocześnie zmuszając mięśnie brzucha do ciężkiej pracy. W tego typu ćwiczeniach mięśnie brzucha spięte są najczęściej przez cały czas jego trwania.

Aparat więzadłowy jest bardzo istotnym elementem stawu kolanowego. Budowę stawu kolanowego charakteryzuje bardzo złożona konstrukcja, ale także funkcje. Oba te aspekty bywają częstą przyczyną powstawania w jego obrębie skomplikowanych uszkodzeń, także dotyczących więzadeł stawu (które nieleczone doprowadzić mogą nawet do inwalidztwa). Uszkodzenia więzadeł mogą być jedną spośród wielu możliwych przyczyn bolącego stawu. Aparat więzadłowy kolana to nic innego jak zbiór znajdujących się w nim struktur, których głównym celem jest utrzymanie stabilności stawu kolanowego. Na aparat więzadłowy stawu kolanowego składają się: więzadło poboczne piszczelowe (MCL), więzadło poboczne strzałkowe (LCL), więzadło krzyżowe przednie (ACL), więzadło krzyżowe tylne (PCL), więzadło poprzeczne kolana, więzadło łąkotkowo-udowe przednie, więzadło łąkotkowo-udowe tylne i więzadło rzepki.

Przyczyn bolącego stawu kolanowego jest wiele, a uszkodzenie więzadeł kolana to jedna z nich. Przypadki uszkodzenia więzadeł mogą być różne, dlatego po przebytym urazie najczęściej różnicujemy je z kostnymi poprzez sprawdzenie stabilności stawu (najczęściej od uszkodzenia więzadeł zależy to, czy będzie występował brak stabilności).

Gdzie najczęściej więzadła kolana ulegają uszkodzeniu? Niesprawność może być zlokalizowana w obszarze gdzie więzadło przyczepia się do kości udowej lub piszczelowej, ale także w części ścięgnistej. Całemu mechanizmowi towarzyszyć mogą również: rozerwanie torebki stawowej, krwiak śródstawowy, obrażenia w obrębie powierzchni stawowych, a w niektórych przypadkach nawet złamanie.

Wielu z Was zastanawia się pewnie — kiedy może dojść do uszkodzeń więzadeł stawu kolanowego? Kiedy zbytnio obciążamy stawy kolanowe lub za często trenujemy? Na to pytanie nie ma niestety jednej odpowiedzi, ponieważ mechanizm uszkodzenia więzadła może być bardzo różny. Poniżej dowiecie się o niektórych z nich.

Uszkodzenia więzadeł w obrębie kolana dotyczą najczęściej sportowców, zarówno tych profesjonalnych, jak i trenujących rekreacyjnie. Nie rzadko przyczynami ich uszkodzenia bywają również sytuacje takie jak wypadki komunikacyjne lub upadki. Uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego i tylnego stawu kolanowego są jedną z częściej występujących dysfunkcji w obrębie kolana. Ich mechanizm powstawania może być zarówno pośredni, jak i bezpośredni. Uszkodzenia więzadeł krzyżowych bardzo często kończą się próbą leczenia operacyjnego. Uwaga poświęcana więzadłom krzyżowym związana jest z ich bardzo ważną rolą, jaką odgrywają w przypadku stawu kolanowego.

Kiedy już wiemy, że w obrębie stawu kolanowego znajdują się więzadła krzyżowe, warto byłoby znać ich dokładne położenie, więc gdzie i jak one przebiegają?

• Więzadło krzyżowe przednie (ACL — ligamentum cruciatum anterius ) — więzadło krzyżowe przednie (ACL) biegnie w dół, skośnie i przyśrodkowo od wewnętrznej powierzchni kłykcia bocznego kości udowej, do swojego przyczepu końcowego, znajdującego się w polu międzykłykciowym przednim kości piszczelowej.
• Więzadło krzyżowe tylne (PCL — ligamentum cruciatum posterius) — więzadło krzyżowe tylne (PCL) biegnie w dół, skośnie i bocznie od wewnętrznej powierzchni kłykcia przyśrodkowego kości udowej, do swojego przyczepu końcowego, znajdującego się w polu międzykłykciowym tylnym kości piszczelowej.

Tak więc wśród przypadków uszkodzenia więzadeł kolana, oprócz uszkodzenia więzadeł pobocznych, najczęściej do czynienia mamy ze stanami takimi jak:

• uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego stawu kolanowego — w wywiadach dotyczących uszkodzeń ACL najczęściej można dowiedzieć się o towarzyszącym jego powstawaniu trzasku w kolanie, który usłyszeć można w chwili urazu. Jego następstwem są najczęściej obrzęk i wysięk, a podczas wykonywania punkcji stawu w płynie można dostrzec krew. Objawy bolącego stawu możemy zaobserwować głównie przy próbie prostowania, natomiast w zgięciu staw kolanowy pozostaje zablokowany (objaw zablokowania występuje nawet kiedy objawy ostre już ustąpią). Doświadczając tego typu urazu kolana, bezbolesne obciążanie chorej nogi graniczy z cudem, co w efekcie prowadzi do utykania. Podczas chodzenia chory ma wrażenie, że kończyna ”ucieka” – tak odczuwana bywa występująca po urazie niestabilność stawu. Podczas badania klinicznego mogą zostać użyte następujące testy: test szuflady przedniej, test Lachmana, czy dynamiczny test przedniego podwichnięcia (pivot shift test). Leczenie ACL zależne jest od rozległości uszkodzenia aparatu więzadłowego, funkcji stawu kolanowego (głównie w zakresie stabilności), czasu, który minął od powstania urazu, czy wieku pacjenta.
• Uszkodzenia więzadła krzyżowego tylnego stawu kolanowego — o wiele rzadziej zdarza się, że uszkodzeniu ulega więzadło krzyżowe tylne, a zwłaszcza, że dochodzi do izolowanego uszkodzenia więzadła. W obrębie więzadła krzyżowego tylnego uszkodzenia objawiają się głównie poprzez niestabilność tylną stawu. Konsekwencji uszkodzenia więzadeł jest wiele. Zakres ruchu zginania i prostowania stawu kolanowego jest początkowo obniżony, a po ustąpieniu objawów ostrych wraca do normy (jeżeli nie i towarzyszy mu przeskakiwanie, to istnieje duża szansa istnienia dodatkowych dysfunkcji – uszkodzeń łąkotek, co najczęściej prowadzi do tego, że pacjenta czeka również leczenie ich uszkodzeń). Dodatkowo staw kolanowy może być objęty innymi, charakterystycznymi objawami takimi jak: krwawy wylew w dole podkolanowym, czy ból w dole podkolanowym. Podczas badania klinicznego diagnoza uszkodzenia więzadła najczęściej jest stawiana za pomocą dodatniego wyniku testu szuflady tylnej. Leczenie PCL najczęściej bywa leczeniem nieoperacyjnym (z np. zastosowaniem ortezy), a leczenie operacyjne ma miejsce w przypadku, kiedy występuje III stopień uszkodzenia więzadeł.

Jak widać powyżej, konsekwencji uszkodzenia więzadeł stawu może być wiele, dlatego tak istotne jest jak najszybsze skonsultowanie się ze specjalistą, jeżeli podejrzewamy tego typu uszkodzenie.

Do skręcenia stawu kolanowego (czyli uszkodzenia jego więzadeł) dochodzi najczęściej w wyniku działania mechanizmów pośrednich. Ze względu na rozległość uszkodzenia, skręcenia stawu kolanowego dzielimy na 3 typy:

• Skręcenia niewielkie — skręceniem stawu typu niewielkiego nazywamy stan, w którym uszkodzona zostaje niewielka ilość włókien ścięgnistych, a także torebka stawowa. Bolesność ma charakter miejscowy, a następstwa skręcenia nie obejmują dysfunkcji w zakresie stabilizacji stawu kolanowego. Po wykonaniu zdjęć stresowych (RTG obciążeniowe — czyli zdjęcie RTG wykonywane kiedy obciążamy stawy kolanowe) dostrzegalna jest szpara stawowa nieprzekraczająca 5 mm.
• Skręcenia umiarkowane — skręceniem stawu typu umiarkowanego nazywamy stan, w którym uszkodzona zostaje większa (niż powyższa) ilość włókien ścięgnistych. Bolesność przyjmuje charakter bardziej rozlany, a także przybiera na sile. Rozwarcie szpary stawowej mieszczące się w zakresie 5-10 mm zazwyczaj wciąż nie powoduje problemów ze stabilnością, a nawet jeżeli już one wystąpią, to są nieznaczne.
• Skręcenia ciężkie — skręceniem stawu typu ciężkiego nazywane są przede wszystkim przerwania struktury więzadła, ale może być nim także oderwanie się przyczepu kostnego więzadła. Ukazane na zdjęciach stresowych rozwarcie szpary stawowej powyżej 10 mm doprowadza do utraty stabilności kolana.

Biorąc pod uwagę fakt, że uraz może pociągać za sobą uszkodzenie struktur kolana, ze skręceniami mogą współwystępować także inne dysfunkcje takie jak: uszkodzenia łąkotek, uszkodzenia rzepki kostno-chrzęstne, załamania bliższej nasady kości piszczelowej, uszkodzenia kłykci kości udowej, uszkodzenia chrząstki stawowej, uszkodzenia tkanek miękkich, czy uszkodzenia tętnicy podkolanowej.

Leczenie uszkodzeń tego typu dobiera się, biorąc pod uwagę rozległość i stopień uszkodzenia więzadeł. Najczęściej jednak możemy je dobrać zgodnie z powyższą klasyfikacją, gdzie wyróżniamy:

• skręcenia niewielkie — leczenie polega na odciążeniu okolicy, w której pojawia się bolesność, zastosowaniu zimnych okładów, a także stosowaniu farmakoterapii (głównie leków przeciwbólowych i przeciwobrzękowych). Zazwyczaj zalecone zostaje również zredukowanie aktywności fizycznej na czas 2-3 tygodni.
• skręcenia umiarkowane — tutaj sytuacja wygląda nieco inaczej, ponieważ leczenie opiera się na unieruchomieniu kolana na czas 4-6 tygodni, przy czym w tym stanie również zalecane bywa pierwotne leczenie operacyjne.
• skręcenia ciężkie — to bez wątpienia poważny uraz stawu, w tym przypadku najczęściej jedyną opcją jest leczenie operacyjne.

Różne metody obrazowania, używane w diagnostyce dysfunkcji kolan, takie jak wykonanie:

• rezonansu magnetycznego stawu kolanowego,
• RTG,
• USG,
• artroskopii,

często są wystarczające do postawienia diagnozy. Badanie stawu kolanowego bezpośrednio po urazie utrudniają mogące współwystępować z nim objawy takie jak: ból, odruchowe napinanie mięśni, czy powstały krwiak. Dlatego zdarza się, że po paru dniach konieczne jest ponowne powtórzenie badania klinicznego.

Zdrowe stawy kolanowe są niezbędne do wykonywania wielu czynności dnia codziennego, dlatego tak ważne jest dbanie o nie każdego dnia. Problemom stawu kolanowego mogą sprzyjać dysfunkcje takie jak np. zwichnięcia stawu kolanowego, uszkodzenia aparatu więzadłowo – torebkowego, uszkodzenia włókien mięśni otaczających staw kolanowy, czy zmiany zwyrodnieniowe stawu kolanowego. Wszystkie z nich mogą odbić się na zdrowiu stawów kolanowych, a kiedy staw kolanowy ulega różnym dysfunkcjom, obniża się także jakość życia pacjenta.

Jak więc dbać o swoje kolana i zapobiegać problemom z nim związanym? Stawy kolanowe szczególnie podziękują Ci, kiedy zadbasz o:

• prawidłową postawę ciała,

• codzienną aktywność fizyczną, bez nadmiernego ich obciążania,
• właściwą masę ciała,
• nienoszenie butów na wysokim obcasie,
• wzmacnianie siły mięśni nóg,
• podnoszenie ciężarów, ale tylko w prawidłowych pozycjach,
• unikanie sytuacji mogących spowodować uraz,
• odpowiednią dietę.

• Ortopedia i traumatologia. Tom 1-2. Red. Gaździk, Tadeusz Sz. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2010, 707 s. ISBN 978-83-200-6085-0
• Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja. Red. Kruczyński, Jacek . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019, 808 s. ISBN 978-83-200-5889-5
• Podstawy rehabilitacji dla studentów medycyny. Red. Wrzosek, Zdzisława . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2011, 376 s. ISBN 978-83-200-6320-2